Depresja ma niekorzystny wpływ na wiele zachowań, które mogą mieć znaczenie dla wystąpienia i rozwoju cukrzycy, są to: sposób odżywiania, palenie tytoniu, mała aktywność fizyczna, zaburzone funkcje poznawcze i niedostosowanie się do zaleceń lekarskich, a także jak pokazało jedno z badań, niekorzystny wpływ na przebieg snu.
W pracy oceniającej wpływ depresji i cukrzycy typu 2 na zaburzenia snu, w grupie 67 chorych w wieku 47-88 lat, we wnioskach stwierdzono:
- niekorzystny wpływ cukrzycy i objawów depresyjnych na przebieg snu,
- objawy depresyjne o niewielkim nasileniu występowały u 30 % chorych, natomiast zespół depresyjny o pełnym obrazie klinicznym u około 6% chorych,
- zaburzenia snu u chorych na cukrzycę występowały u 76% chorych i były to głównie sen nieregenerujący i zespół niespokojnych nóg (40%).
W większości badań przeprowadzonych wśród chorych z cukrzycą wynika, że depresja powoduje hiperglikemię. Zależność tą opisał m.in. Lustman i wsp. Autorzy badania po uwzględnieniu środków do samokontroli cukrzycy, doszli do wniosku, że w celu wyjaśnienia związanej z depresją hiperglikemii, należy uwzględnić różne mechanizmy fizjologiczne, do których należą: dysregulacja gospodarki glikokortykoidowej, wzmożona aktywność układu współczulnego, a także zmiany w przebiegu procesów zapalnych. Depresja ma związek z markerami procesów zapalnych (TNF-α, IL-6) i może regulować komórkową reakcję na stres oraz wpływać na syntezę cytokin prozapalnych. Ważnym wnioskiem z przeprowadzonych obserwacji jest to, że zmiany powyższe powodują zwiększenie insulinooporności, co może potencjalnie wyjaśniać znaczenie depresji dla rozwoju cukrzycy typu 2 i przyspieszenie rozwoju powikłań cukrzycowych. Istnieją badania potwierdzające związek depresji z insulino opornością. W jednym z nich u chorych na depresję z cukrzycą lub bez niej wykazano podwyższenie stężenia glukozy i nasilenie insulino oporności, natomiast zmniejszenie nasilenia depresji powodowało poprawę kontroli glikemii i zwiększenie wrażliwości na insulinę.
Nasuwa się z tego wniosek, że leczenie depresji ma wpływ na zmniejszenie towarzyszących jej niekorzystnych zmian metabolicznych.
Rozpoznawanie depresji i wpływ jej leczenia na przebieg cukrzycy
Tabela nr 1. Kryteria rozpoznania depresji.
|
|
Kryteria diagnostyczne MDD (konieczne jest spełnienie wszystkich pięciu kryteriów) |
|
1 |
Jeden z wymienionych poniżej objawów: - obniżenie nastroju - wyraźne zmniejszenie przyjemności płynącej z prawie wszystkich form aktywności, które wcześniej sprawiały pacjentowi przyjemność lub zainteresowania nimi. |
|
2 |
Cztery z następujących objawów: - znaczący ubytek lub przyrost masy ciała - bezsenność lub nadmierna senność - pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe -zmęczenie poczucie braku energii -poczucie bezwartościowości lub winy -zaburzenia koncentracji lub trudności w podejmowaniu decyzji -nawracające myśli o śmierci |
|
3 |
Objawy muszą być obecne przez większą część dnia |
|
4 |
Objawy muszą występować prawie codziennie przez > 2 tyg. |
|
5 |
Objawy muszą być źródłem znacznego dyskomfortu lub powodować pogorszenie funkcjonowania, a ich występowanie nie może być spowodowane stosowaniem leków, współwystępowaniem schorzeń ogólnych czy stratą bliskiej osoby
|
W tabeli nr 1. przedstawiono kryteria rozpoznania klasycznej (endogennej) depresji, czyli tzw. dużej depresji (MDD). Małą depresję rozpoznajemy gdy nie są spełnione wszystkie kryteria MDD, ale dochodzi do pogorszenia funkcjonowania i jakości życia. Ważne jest także pojęcie „depresji mającej znaczenie kliniczne”. Pojęcie to określa depresję, która powoduje zaburzenia funkcjonowania i ma wystarczające nasilenie, aby podjąć interwencję kliniczną. W jednym z badań wykazano, że leczenie depresji u chorych na cukrzycę zwiększa grupę pacjentów, u których uzyskuje się dobrą kontrolę glikemii. Zmniejszenie objawów depresji ma ponadto wpływ na ogólne rokowanie, może opóźnić początek lub spowolnić przebieg cukrzycy i pojawienie się jej powikłań.
Obecnie dysponujemy dużymi możliwościami leczenia depresji w zakresie farmakologii i psychoterapii, które przyczyniają się do poprawy ogólnego stanu zdrowia a nawet wydłużenia życia. Chorzy często wymagają psychoterapii i dodatkowo farmakoterapii. Grupą leków z wyboru są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) (8). Powodują one spadek glikemii, obniżenie HbA1C, wzrost insulinowrażliwości, obniżenie masy ciała, ponadto poprawiają funkcje poznawcze, co jest pożądane w leczeniu cukrzycy, nie powodują zaburzeń rytmu serca ani spadków ciśnienia tętniczego, obniżają jednak libido. Inną grupą leków niezalecaną w leczeniu depresji u osób z cukrzycą, ale wykorzystywaną w leczeniu neuropatii cukrzycowej są trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, do których zaliczamy m.in. amitryptylinę, doksepinę, opipramol. Leki te powodują wiele działań ubocznych niekorzystnych dla przebiegu i kontroli cukrzycy, takich jak: zaburzenia gospodarki węglowodanowej (początkowo hipoglikemia, a przy dłuższym stosowaniu hiperglikemia), wzrost masy ciała związany ze wzrostem apetytu, zaburzenia rytmu serca, hipotonia, zatrzymanie moczu, zaburzenia perystaltyki żołądkowo-jelitowej, pogorszenie funkcji poznawczych (pamięci, koncentracji, stanu świadomości). Kolejną trzecią grupą leków przeciwdepresyjnych, stosowanych także w polineuropatii cukrzycowej jako leki przeciwbólowe, są inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Przykładem leku tej grupy jest wenlafaksyna. Powoduje on również wiele działań niekorzystnych dla chorych na cukrzycę: podwyższenie stężenia cholesterolu we krwi, niekorzystny wpływ na masę ciała, powikłania kardiologiczne, a także pogorszenie funkcji poznawczych. Istnieją również leki przeciwdepresyjne o innych mechanizmach działania (np. Maprotylina, Mianseryna, Tianeptyna). Przy wyborze leku należy kierować się jego farmakologią i działaniami niepożądanymi, chorobami współistniejącymi, jak również możliwościami finansowymi chorego.
Podsumowując, cukrzyca i depresja często występują razem, a wzajemny wpływ tych dwóch chorób niekorzystnie obciąża pacjenta, tworząc rodzaj błędnego koła. Z jednej strony u osób z rozpoznaną depresją dochodzi do rozwoju cukrzycy, z drugiej strony osoby z cukrzycą częściej zapadają na depresję. Przebieg depresji u osób z cukrzycą, jest cięższy, leczenie dłuższe a nawroty częstsze. Z drugiej strony współwystępowanie depresji może być przyczyną dekompensacji cukrzycy, gdyż pacjent taki może mieć większe trudności z przestrzeganiem zaleceń dotyczących diety, stosowania leków jak też podejmowania wysiłku fizycznego. Wspomniano wcześniej o negatywnych wpływach współwystępowania powikłań cukrzycy ( makroangiopatii, retinopatii, polineuropatii) na depresję. W przypadku problemów z wyrównaniem cukrzycy warto zastanowić się czy chory nie zmaga się z depresją i czy nie należy jej leczyć, być może to będzie tym kluczem do sukcesu terapeutycznego.
Leczenie depresji u diabetyków pomimo swej złożoności przyczynia się do poprawy nastroju, funkcjonowania, jakości życia pacjenta jak również lepszego wyrównania cukrzycy.
Autorem pracy jest lek. med. Krzysztof Chabros , specjalista chorób wewnętrznych II stopnia, diabetolog, w trakcie specjalizacji z hipertensjologii.
Fragmenty pracy publikujemy za zgodą autora.
Wszelkie prawa zastrzeżone, żaden z fragmentów pracy, nie może być powielany , kopiowany i rozpowszechniany bez zgody autora.
Tagi:
cukrzyca, depresja, zaburzenia snu
*Wszystkie artykuły medyczne prezentowane na stronie są zgodne z wiedzą medyczną, ale żaden nie może być traktowany jako diagnoza lekarska, lecz wyłącznie jako materiał edukacyjny. W przypadku zaobserwowania u siebie niepokojących objawów należy skonsultować się z lekarzem.
