Z różnego rodzaju zaburzeń poznawczych i chorób otępiennych osób podeszłego wieku zdawano sobie od dawna choć nie używano obecnych określeń i zakres wiedzy na ten temat był znikomy. Przytoczona biblijna księga Syracha zwraca uwagę także na ten aspekt:
„(…) wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego życiu.
A jeśliby nawet rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił”.
Epidemia cukrzycy w krajach rozwiniętych dotyczy wszystkich grup wiekowych, coraz częściej obserwuje się występowanie cukrzycy typu 2 wśród młodzieży, jednak największy bezwzględny przyrost przypadków cukrzycy aktualnie obserwuje się wśród ludzi starszych. Obecnie 42% chorych na cukrzycę w Stanach Zjednoczonych ma 65 lub więcej lat i prognozuję się, że wskaźnik ten wzrośnie do 53% w 2025 roku oraz do 58% w 2050 roku.
U takich chorych do szerokiej liczby tradycyjnych powikłań cukrzycy (w tym ostre epizody hiperglikemii i hipoglikemii oraz powikłania naczyniowe) dołącza się pogarszenie czynności poznawczych i im podobnych schorzeń należących do grupy chorób geriatrycznych. Dlatego, dla chorych na cukrzycę w podeszłym wieku, zagrożenie utratą niezależności wskutek postępującego pogorszenia funkcji poznawczych i sprawności fizycznej może być powodem większych obaw i stresu niż kliniczny postęp znanych powikłań cukrzycy.
Liczne badania, prowadzone od lat 80-tych minionego wieku wskazują na dodatnią korelację między cukrzycą a upośledzeniem funkcji poznawczych.
Przyczyną tych zaburzeń może być przewlekła hiperglikemia i wytwarzanie końcowych produktów glikacji, przyczyniających się do uszkodzenia tkanki naczyniowej, uszkodzenia DNA i mitochondriów w mózgu, jak również wzrostu stężenia wolnych rodników, mediatorów zapalnych i odkładania złogów amyloidu. Cukrzyca może wpływać ujemnie na czynności poznawcze poprzez hiperglikemię i zaburzenia mózgowego przepływu krwi oraz upośledzone zaopatrzenie mózgu w składniki odżywcze. W hiperglikemii upośledzeniu ulega transport czynny przez barierę krew-mózg oraz błonę komórkową neuronów i gleju. Dotyczy to m. in. choliny, która jest prekursorem acetylocholiny-ważnego neurotransmitera dla procesów pamięci, a także sodu i potasu z obniżeniem aktywności ATP-azy sodowo-potasowej. Przewlekła hiperglikemia może niekorzystnie wpływać na działanie kluczowych neurotransmiterów: noradrenaliny, serotoniny i dopaminy.
Inną przyczyną zaburzeń poznawczych są niedokrwienia i udary mózgu występujące u chorych na cukrzycę. Z cukrzycą związane są także epizody hipoglikemii oraz ich następstwa metaboliczne i naczyniowe, które mogą oddziaływać na późniejsze funkcje poznawcze. W badaniach eksperymentalnych zaobserwowano, że w hipoglikemii dochodzi do uszkodzenia warstw kory mózgu, hipokampa i jądra ogoniastego.
W eksperymencie na zwierzętach dowiedziono, że neurony tych okolic obumierają w 2-8 godzin po wystąpieniu incydentu ostrej hipoglikemii. Z tego wynika, że nawet nieznaczne zaburzenia metabolizmu neurocytu, regulacji neuroprzekaźników oraz krążenia krwi mogą doprowadzić do różnie nasilonej encefalopatii, dysfunkcji ruchowych i poznawczych pod postacią różnie nasilonych zaburzeń emocjonalnych i intelektualnych .Strachan i wsp. oceniając prospektywnie chorych w 1, 5, 9 i 30 dniu po wystąpieniu licznych, ciężkich epizodów hipoglikemii zaobserwowali, że powrót funkcji intelektualnych do stanu sprzed epizodu następuje średnio po 1.5 dnia. Z uwagi na krótki czas trwania badania nie można było określić w jakim stopniu powtarzające się epizody hipoglikemii wpływałyby na trwałe pogorszenie funkcji intelektualnych.
Z cukrzycą często współwystępuje nadciśnienie tętnicze, insulinooporność, a także podejrzewa się wspólne podłoże genetyczne zapadalności na cukrzycę i otępienie w przebiegu choroby Alzheimera. W badaniach, wykazano związek między cukrzycą a pogorszeniem funkcji poznawczych i klinicznymi objawami otępienia. W dwóch badaniach stwierdzono o 60-100% wzrost ryzyka pogorszenia funkcji poznawczych w stosunku do osób bez cukrzycy.
Ta korelacja występuje w zakresie wielu domen poznawczych m.in. uwagi, koncentracji, rozumowania wzrokowo-przestrzennego, pamięci słownej, napędu psychomotorycznego, upośledzenia funkcji zależnych od płata czołowego, nie zaobserwowano natomiast pogorszenia wyników zmodyfikowanego skróconego badania stanu umysłowego (MMSE-mini mental state exam).
Autorem pracy jest lek. med. Krzysztof Chabros , specjalista chorób wewnętrznych II stopnia, diabetolog, w trakcie specjalizacji z hipertensjologii.
Fragmenty pracy publikujemy za zgodą autora.
Wszelkie prawa zastrzeżone, żaden z fragmentów pracy, nie może być powielany , kopiowany i rozpowszechniany bez zgody autora.
Tagi:
cukrzyca, niedokrwienie mózgu, udar mózgu, nadciśnienie tętnicze, insulinooporność, choroba Alzheimera
*Wszystkie artykuły medyczne prezentowane na stronie są zgodne z wiedzą medyczną, ale żaden nie może być traktowany jako diagnoza lekarska, lecz wyłącznie jako materiał edukacyjny. W przypadku zaobserwowania u siebie niepokojących objawów należy skonsultować się z lekarzem.
